მითების დეტექტორის ლაბორატორია
სოციოლოგიური კვლევების ომი ანუ მიკერძოებული ეგზიტპოლები?
2020 წლის საპარლამენტო არჩევენების შედეგები
საქართველოს ცენტრალურმა საარჩევნო კომისიამ 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებთან დაკავშირებით 3 ოქტომბერს გამართულ სხდომაზე შედეგები შეაჯამა. ცესკოს ოქმის მიხედვით, 3 511 853 ამომრჩევლიდან მონაწილეობა მიიღო 1 992 891-მა ამომრჩეველმა.
საპარლამენტო არჩევნებში ბარიერი ჯამში 9 სუბიექტმა გადალახა, აქვეა მოცემული top 5 პარტიის მიერ მოპოვებული მანდატების რაოდენობა.
რა არის ეგზიტპოლი?
ეგზიტპოლი არის ამომრჩეველთა ინტერვიუებზე დაფუძნებული კვლევა, რომელიც ითვალისწინებს საარჩევნო პროცესის დროს ამომრჩევლის გამოკითხვას, მათ მიერ კენჭისყრის ადგილის დატოვების შემდეგ.
ტიპური ეგზიტპოლის კითხვარი სამ ძირითად ინფორმაციას მოიცავს:
· როგორ მიიღო რესპონდენტმა მონაწილეობა არჩევნებში
· ამომრჩევლის დამოკიდებულებები და პოზიცია, რამაც მნიშვნელოვნად განსაზღვრა ის, თუ ვის მისცემდა იგი ხმას
· ამომრჩევლის დემოგრაფიული მახასიათებლები, როგორიცაა: ასაკი,სქესი, რასა და განათლების დონე.
2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებისთვის ეგზიტპოლი მედია-საშუალებებმა ისეთ კვლევით ორგანიზაციებს დაუკვეთეს როგორებიცაა, Edison research, IPSOS და POS.
ეგზიტპოლის მაჩვენებლები რიგ შემთხვევაში დიამეტრალურად განსხვავდებოდა. ამასთან, „ფორმულას“ და „იმედის“ მიერ დაკვეთილი ეგზიტპოლის შემთხვევაში ლიდერობდა ქართული ოცნება, ხოლო „მთავარი არხის“ გამოკითხვაში - ენმ - „ძალა ერთობაშია". ეგზიტპოლის შედეგები შემგენაირად გადანაწილდა:
კვლევითი კომპანიების შესახებ
Edison Research
Edison research 1994 წელს ლარი როსინის მიერ დაარსდა , რომელიც ამავდროულად ამ ორგანიზაციის პრეზიდენტია. იგი მიიჩნევა ერთ-ერთ ყველაზე სანდო კვლევით კომპანიად, განსაკუთრებით მედიისა და საარჩევნო გამოკითხვის სფეროში. Edison Research ატარებს გამოკითხვებს მსოფლიოს 66 ქვეყანაში. 2004 წლიდან Edison Research არის ეროვნული საარჩევნო ფონდისთვის (ABC News, CBS News, CNN, NBC News) საარჩევნო მონაცემების მოწოდებისა და ანალიზის შესახებ ინფორმაციის ერთადერთი მომწოდებელი. იგი ასევე ცნობილია, როგორც კომპანია, რომელიც ახორციელებს სანდო ეგზიტპოლს მთელს აშშ-ში. გარდა ამისა, ედისონი კარგად არის ცნობილი მედიის კვლევითი სერიით "Infinite Dial", რომელიც თვალყურს ადევნებს მოვლენებს ციფრულ მედიაში და "Share of Ear", რომელიც აუდიოს მთელ გამოყენებას ზომავს აშშ-ში.
საქართველოში Edison research ტელეკომპანია" ფორმულასთან" თანამშრომლობს და მათი დაკვეთით, წლის განმავლობაში, სხვადასხვა არჩევნებზე წინასაწარ გამოკითხვებს ატარებს.
რატომ არის განსხვავებული სხვადასხვა კომპანიის მიერ ჩატარებული საპარლამენტო არჩევნების ეგზიტპოლის შედეგები?
წინასაარჩევნო პერიოდებში და შესაბამისად, ეგზიტპოლების შემთხვევებშიც, საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება ძირითადად ხდება რამდენიმე კვლევითი ორგანიზაციის მიერ, რომლებიც ავტორიტეტულად და საერთაშორისოდ მოიხსენიებიან. თუმცა, აღნიშნული ორგანიზაციების სტატუსისა თუ იმიჯის მიუხედავად, მათ მიერ წარმოდგენილი წინასაარჩევნო კვლევებისა ეგზიტპოლების შედეგები, რიგ შემთხვევაში ერთმანეთისგან იმდენად განსხვავებულია, რომ ინტერესთა ჯგუფების მხრიდან ბრალდებების საფუძველიც კი ხდება. მონაცემთა ანალიზის განსხვავებული სტრატეგიები, თავისთავად, სავსებით ბუნებრივი, მისაღები და უფრო მეტიც, სასურველი მოვლენაა, რადგან საკვლევი საკითხის უფრო მრავალმრივად კვლევის წინაპირობას წარმოადგენს და ურთიერთშემავსებელ საინფორმაციო წყაროებად შეიძლება განვიხილოთ. თუმცა, იმ შემთხვევაში, როდესაც ხდება მხოლოდ შედეგების გასაჯაროება, მაგრამ მონაცემთა ანალიზის შესაბამისი მეთოდები, აგრეთვე კვლევის ინსტრუმენტი და გაზომვის ტექნიკა უცნობია, განსხვავებული მონაცემები ურთიერთშემავსებელი ინფორმაციის ნაცვლად, საინფორმაციო ვაკუუმის წყარო ხდება.
2020 წლის არჩევნების, წინასაარჩევნო კვლევებისა და ეგზიტპოლების შედარებითი ანალიზი საფუძველს გვაძლევს დავასკვნათ, რომ კვლევითი კომპანიების შედეგებს შორის განსხვავება ძირითადად გამოწვეულია მონაცემთა ანალიზის ტექნიკებით. პირველ რიგში არ არის გათვალისწინებული, რომ რესპონდენტების განაწილება, რომლებიც უარს ამბობენ ეგზიტპოლებში მონაწილეობაზე საკმაოდ მაღალია (თითქმის 35%-50%). მეორე მხრივ, ამ სიხშირებიისთვის არ ხდება ანალიტიკური წონების სწორად მინიჭება ანუ ალოკაცია. აღნიშნულ კონტექსტში, ტერმინმა „ალოკაცია“ საქართველოს სოციალურ-პოლიტიკურ სივრცეში განსაკუთრებული აქტუალობა შეიძინა. შედეგების გასაჯაროებისას, როგორც წესი, მას განმარტავენ როგორც „რთულ მექანიზმს“, რომლებსაც მკვლევრები იმ ადამიანების არჩევანის გამოსაცნობად იყენებენ, რომლებმაც კონკრეტული პასუხის გაცემა არ ისურვეს და ამას მათ მიერ სხვა შეკითხვებზე გაცემულ პასუხებზე დაყრდნობით ახერხებენ. თუმცა, კონკრეტული მეთოდოლოგიური მიდგომისა და პროცედურების ხელმისაწვდომობა გამოწვევად რჩება. ამიტომაც, მნიშვნელოვანია ალოკაციის/ანალიტიკური წონების მინიჭების, როგორც მეთოდის შესახებ ინფორმირებულობის გაზრდა საზოგადოებაში.
"ანოვას" კავშირი ნაციონალურ მოძრაობასთან
მთავარმა არხმა“ „იფსოსთან“ თანამშრომლობა 2021 წელს , თვითმართველობის არჩევნების დროს შეწყვიტა. მთავარი არხის მაშინდელმა დირექტორმა ნიკა გვარამიამ თემასთან დაკავშირებით პოზიცია „ფეისბუქზე“ 2021 წლის 29 ოქტომბერს გაავრცელა. ნიკა გვარამიამ „იფსოსი“ შესაძლო კორუფციულ გარიგებაში დაადანაშაულა და აღნიშნა, რომ წყვეტს პარტნიორობას კომპანიასთან. გვარამიამ ამის შესახებ გადაწყვეტილება მას შემდეგ მიიღო, როდესაც „ქართული ოცნების“ საზოგადოებასთან ურთიერთობის მდივანმა, შალვა პაპუაშვილმა 28 ოქტომბერს ბრიფინგზე განაცხადა, რომ ზუგდიდში მერის არჩევნების მეორე ტურთან დაკავშირებით ტელეკომპანია „მთავარი არხისა“ და კომპანია „იფსოსის“ ოფიციალურ ვებგვერდზე განთავსებული მონაცემები ერთმანეთს არ ემთხვეოდა. 30 ოქტომბერს ცნობილი გახდა, რომ კვლევას "ანოვა" ჩაატარებდა, ხოლო მონაცემებს მიწვეული სპეციალისტები დაამუშავებენ.
აღსანიშნავია, რომ „ანოვას“ აღმასრულებელმა დირექტორმა ნინო ქოქოსაძემ 2021 წლის აგვისტოში ნაციონალური მოძრაობისთვის 15000 ლარიანი შემოწირულობა გაიღო.
Describe your image
Describe your image
Describe your image
„პატრიოტთა ალიანსის“ 2020 წლის წინასაარჩევნო კვლევა
მედია საშუალებების მიერ შეკვეთილი ეგზიტპოლების გარდა პოლიტიკური პარტიები გვთავაზობენ ალტერნატიულ რეალობას, სადაც ეგზიტპოლი სოციოლოგიური კვლევის მეთოდების მკვეთრი დარღვევით ტარდება. „პატრიოტთა ალიანსმა“ 2020 წლის 13 აგვისტოს საგანგებო ბრიფინგით „მასშტაბური“ კვლევის შედეგები წარადგინა, რომელიც 189000 რესპონდენტთან სატელეფონო და კარდაკარ პრინციპით ჩატარდა.
ირმა ინაშვილის თქმით, შეკითხვას – 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებზე რომელ პარტიას და/ან მის კანდიდატს დაუჭერთ მხარს? – მარტ-აპრილში მხოლოდ 30% პასუხობდა და ამ 30%-ში „პატრიოტთა ალიანსი” პირველ ადგილზე იყო.
"ნეტგაზეთთან" ინტერვიუში „სოციალური კვლევისა და ანალიზის ინსტიტუტის“ პროექტების კოორდინატორმა, სოციოლოგმა ოჩი კონცელიძემ "პატრიოტთა ალიანსის" ჩატარებული კვლევა შეაფასა და აღნიშნა,რომ სატელეფონო და კარდაკარ ჩატარებული კვლევის შედეგად ერთი, საერთო მონაცემის წარდგენა არ შეიძლება.
აღსანიშნავია, რომ "პატრიოტთა ალიანსმა" კონფიდენციალობის უფლებაც დაარღვია, რაც კვლევის ფუნდამენტურ ღირებულებად ითვლება. მათ კითხვარში ვხვდებით გრაფას პირადი ნომრის, სახელ-გვარის, ტელეფონისა და მისამართის შესახებ.
წინასაარჩევნო ეგზიტპოლებთან დაკავშირებით სოციოლოგ იაგო კაჭკაჭიშვილს გავესაუბრეთ. ის ამბობს,რომ არის შემთხვევები, როდესაც კვლევები პოლიტიკური პარტიების დაკვეთით ტარდება, შესაბამისად, დიდია მოლოდინი, რომ შედეგები იყოს ტენდენციური.
ექსპერტის აზრით, მნიშვნელოვანია, ასოციაციების არსებობა რომლის წევრი ორგანიზაციებიც ყველა პროფესიული სტანდარტის დაცვით ჩაატარებენ კვლევებს.
კაჭკაჭიშვილის თქმით, ევროპაში ასეთი ასოციაციების მაგალითია ESOMAR და APA. საზოგადოებრივი აზრის კვლევის ასოციაცია საქართველოში 3 წლის წინ შეიქმნა, რომლის დაარსებაშიც წვლილი შეიტანა USAID-მა.